ΚΑΠΕΤΑΝΑΙΟΥΣ ΤΟΥ
ΔΥΤΙΚΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΣΤΙΣ 17 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1916
Αμέσως μετά την εγκατάσταση του στην Τραπεζούντα ο Στρατηγός
των Ρωσικών στρατευμάτων Λιαχώφ με επιστολή του που απευθύνεται στον
Μητροπολίτη Αμάσειας Γερμανό Καραβαγγέλη,καλεί να έρθουν στην Τραπεζούντα όλοι
οι οπλαρχηγοί του Δυτικού Πόντου.Την επιστολή του Στρατηγού στους αντάρτες την
διαβίβασε ο Επίσκοπος Πάφρας,Ευθύμιος Αγριτέλλης στις 18-19 Απριλίου του 1916
και στις 20 Απριλίου όλοι σχεδόν οι καπεταναίοι χρησιμοποιώντας Καΐκια από τις
παραλίες της Σαμψούντας και της Πάφρας-Αλατσάμ πήγαν στην Τραπεζούντα και
συγκεντρώθηκαν,σύμφωνα με τις αφηγήσεις τους,σε ένα μεγάλο Σχολείο προφανώς στο
Φροντιστήριο της Τραπεζούντας,ήρθε εκεί ο Ρώσος Στρατηγός Λιαχώφ,ο προσωρινός
Κυβερνήτης Κων.Θεοφυλάκτου,ο Μητροπολίτης Χρύσναθος και πολλοί Ρώσοι
Αξιωματικοί.Τους προσκεκλημένους καπεταναίους ευχαρίστησε ο Στρατηγός και
υποσχέθηκε σε αυτούς να τους ενισχύσει με όπλα,πυρομαχικά,τρόφιμα,φάρμακα και
ιματισμό για να συνεχίσουν τον αγώνα κατά των Τούρκων μέχρι την οριστική
κατάληψη και απελευθέρωση ολόκληρου του Πόντου.
Στην μεγάλη και ιστορική αυτή συνάντηση πήραν μέρος οι
καπεταναίοι των περιοχών και των βουνών στα οποία έδρασαν στο διάστημα αυτό των
δύο ετών και για την ιστορία οφείλουμε να αναφέρουμε και τα ονόματα αυτών,καθώς
και την τοποθέτηση του καθενός χωριστά στο βουνό και το αρχηγείο όπου μπορούσε
να δράσει.
Μετά από πρόταση του Στρατηγού και του Μητροπολίτη Χρύσανθου
όλοι οι συγκεντρωθέντες ενέκριναν δια βοής,τους :
1.Αντώνιο
Χατζηελευθερίου ή Αντών Πασά ή Αντών Καραμπέγ,αρχηγό του Νεπιέν Ντάγ ως
Γενικό Αρχηγό όλων των αντάρτικων τμήματων του Δυτικού Πόντου,μάλιστα δε ο
Ρώσος Στρατηγός τοποθέτησε στο κεφάλι του Αντώνη και ένα καπέλο Κοζάκου
Αξιωματικού με ένα μεγάλο σταυρό ή αστέρι που είχε μπροστά στο καπέλο.
2.Τον Ηλία Πάνου
του Γρηγορίου,τον δημοδιδάσκαλο και γραμματέα του Αντώνη,τον τοποθέτησαν ως
Γενικό Γραμματέα όλων των ανταρτών του Δυτικού Πόντου.
Ορίστηκαν επίσης :
3.Αρχηγός του βουνού Νεπιέν
Ντάγ,ο Ιπποκράτης Δεδέογλου ή Ιππόκ και καπεταναίοι οι :
4.Ταγκάλ Γιώργης
Παπάζογλου
5.Χατζηγιώργης
Καραβασίλογλου-Ορφανόπουλος
6.Γαμανλού Σταύρη
Αγάς
7.Σαρουτσίδης Γεώργιος
ή Αντίκ Γιώργης
8.Τσαβλίδης
Ανάστασιος ή Γοτσά Αναστάς ή Νικολούν Αναστάς
9.Ατές Κωνσταντίν
10.Δεληογλάνογλου
Κων/νος
11.Ακ Τεκελί Αλέκος
12.Παπαδόπουλος
Βασίλειος Ιωάννου-Γαμανλού Γοτζά Βασίλ
13.Γαμανλού Σταύρη
Αγάς
14.Παπαδόπουλος
Σωκράτης ή Σωκράτ Αγάς
15.Εγριπελλί
Αναστάσιος
Για το βουνό Γιούνταγ (Πάφρας)
16.Αρχηγός
Παπαδόπουλος Ιορδάνης ή Καραγιορτάν
17.Ουζουνίδης
Δημοσθένης ή Τελή Τιμός
18.Λευκιδης Ιωάννης ή
Γαβαχλοόν Γιάννης
19.Ταστόγλου Σάββας ή
Γαράσαββας
20.Καραηλίας ή Πίτς
Ηλίας
21.Καρασαββίδης
Νικόλαος ή Ιστιλίν Νικόλας
22.Τσουρουκίδης
Κυριάκος ή Γαράτσοπαν
23.Αβραάμ Χοτζάς
(Δάσκαλος Αβραάμ)
24.Ακ Τεκελί Αλέκος
25.Τσοραχλού Σταύρος
26.Τομπάκογλου Ιωσήφ
ή Τσολάκ Γιεσήφ
27.Δεμερτζίδης
Κυριάκος ή Τοπάλ Γιορτανίν Κυρεέ
28.Χατζηθεοδωρίδης
Παναγιώτης ή Ασλάν
29.Παναγιωτίδης
Νικόλαος Βασιλ.Ουζούν Βασιλίν Νικόλα
30.Τσοπάνογλου
Αγάπιος
Για το Βουνό Αγιού Τεπέ (Σαμψούντας)
31.Αρχηγός Κοσμίδης
Στυλιανός ή Ιστίλ Αγάς
32.Ανθόπουλος
Βασίλειος ή Βασίλ Ουστά
33.Χαραλαμπίδης
Δημήτριος ή Τσιμενλή Τιμίτ
34.Αναστασιάδης
Παντελής ή Παντέλ Αγάς
35.Καραϊστίλ
Σιδηρόπουλος
36.Απονοζίδης
Γεώργιος ή Απονόζ Γιώργης
37.Χασιαρής Ιορδάνης
38.Καραϊσαρλής
Ιωάννης ή Τεληγιαννές
39.Φωστηρίδης
Κυριάκος ή Γαπαλάχ Κυριάκος
Για το Βουνό Κοπτσή Ντάγ (Γάβζας)
40.Αρχηγός Τσαουσίδης
Βασίλειος ή Πίτς Βασίλ,στον οποίο ο στρατηγός Λιαχώφ του δώρισε ένα μεγάλο σπαθί Ρώσου
Αξιωματικού,
41.Σταυρίδης Συμεών ή
Χαμπιλιϊν Συμεών Αγά
42.Καπουτσίδης Αβραάμ
(Γοτζαχαφανίν Αβράχ)
43.Αβραμίδης Λάζαρος
ή Τελή Λαζίκ
44.Καρυπίδης ή
Καρύπογλου Αντύπας
45.Κωνσταντινίδης
Θεόδωρος ή Τοπάκ Παρμάκ
Για το Βουνό ταφσάν Ντάγ (Βεζίρ Κιοπρού-Μερζιφούντας)
46.Αρχηγός,Παπαδόπουλος
Κυριάκος ή Κισά Μπατσάκ (Κοντοπόδης),τον οποίο όρισαν στην Τραπεζούντα οι
Καπεταναίοι και ο Ρώσος Στρατηγός ως υπαρχηγό του Γενικού Αντών Καραμπέγ.
47.Σακαλίδης Κων/νος
ή Κωνσταντίν Τσαούς
48.Ασλανίδης Παύλος
49.Τουτουντζή Χάμπος
50.Γαβηϊλίδης Κώστας
ή Γοτζά Εσχιάς
51.Σουρουτσουκλού
Λεφτέρ Χοτζά
Για το Βουνό Κοτζά Ντάγ-Τόπ Τσάμ (Έρπαα)
52.Αρχηγός,Παπαδόπουλος
Αναστάσιος ή Γοτζά Αναστάς
53.Γιακώφ Αγάς
54.Παπαδόπουλος Σωκράτης
ή Τελή Σωκράτ
55.Αράπογλου
Αναστάσιος ή Αραποόν Αναστάς
56.Δεληγιαννίδης
Θεοφάνης του Ευσταθίου
57.Παπαδόπουλος
Μιχαήλ ή Μιχάλ Αγάς
Για το Αρχηγείο Ακ Ντάγ Ματέν
58.Αρχηγός,Ιωαννίδης
Ευάγγελος ή Ελβάν Μπέης
59.Χατζησάββα
Χαράλαμπος Χαμδή Βέης – Κοντοβραχιονίδης-Κολούκισα
60.Αναστασιάδης
Κων/νος ή Τσόλον
61.Θεοδωρίδης
Ευστάθιος του Λακάς
- Όλοι οι παραπάνω αναφερθέντες μεγάλοι καπεταναίοι του
Ποντιακού Αντάρτικου στον Δυτικό Πόντο,αλλά και πολλοί άλλοι που δεν
καταγράφονται στην παρούσα εξιστόρηση μας,αποτέλεσαν τον πυρήνα στη μεγάλη
προσπάθεια και ευχή όλων των Ποντίων για τη δημιουργία του ανεξάρτητου τμήματος
προς τα παράλια του Ευξείνου Πόντου που θα αποτελούσε στη συνέχεια και την
ανεξάρτητη Δημοκρατία του Πόντου.Μετά τις υποσχέσεις του Ρώσου στρατηγού και
την κατανομή των αρμοδιοτήτων κάθε καπετάνιου,
αναπτερώθηκαν οι ελπίδες για την συνέχιση της προέλασης των
Ρώσων μέχρι της οριστικής κατάληψης ολόκληρης της περιοχής του Πόντου και την
απελευθέρωση των δεινός δοκιμαζόμενων ανθρώπων του Δυτικού Πόντου.Με αυτές τις
ελπίδες επέστρεψαν στα λημέρια τους και συνέχισαν τον απελευθερωτικό αγώνα
τους,κατά των Τούρκων τυράννων.
Αντάρτες από το Έρπαα την περίοδο 1916-1922 περιοχής καταγωγής των
κατοίκων του Βατολάκκου
1.Αράπογλου Αναστάση
Χατζητριανταφυλλίδης από
Τέκια ή Τεκέαραν
2.Απατζόγλου
Χατζηχρήσης
3.Απανόζ Γιώργης
από Ταζλή
4.Ασλανίδης Γιάννης
και ο αδερφός του Σάββας
από Κιζουλτερέν
5.Αμοιράς Χαράλαμπος
ή Κούρτος
Έρπαα
6.Αναστασιάδης
Ιορδάνης
Ερπαα
7.Βελεβές
Τριαντάφυλλος
΄΄
8.Βασιλειάδης Σάββας
9.Γιακώφ Αγάς
Σορχούν
10.Γαράφιλος ή
θεόφιλος Χατζηευσταθιάδης Γαράταγης
11.Γουτζόγλου Μιχαήλ
12.Γαραγιουβάν
13.Γρηγοριάδης Ισαάκ
14.Γελαστόπουλος
Απόστολος,Λεόντιος και Ιωάννης
15.Δεμερτζίδης
Χαράλαμπος
Κόλοου
16.Δημήτογλου
17.Δεληγιαννίδης
Θεοφάνης του Ευσταθίου Ίσκιλη
18.Δεληγιαννίδης
Χαράλαμπος ΄΄
19.Ηλεκίμ Γιώργη Αγάς
20.Ιωαννίδης Μιχαήλ
και Γεώργιος
21.Καπετάν Ισαάκ Αγά
22.Καρανατίδης
Θεόδωρος
23.Καραπαντελίδης
Γιάνκος
24.Κουμουλούν Στάθη
25.Κολετσενίδης
Θεόφιλος ή Φικός Αγάς Σορχούν
26.Κουρτσόγλου
Μιχαήλ
Έρπαα
27.Καμερίδης
Δημήτριος
28.Καγιόγλου Αιμίλιος
29.Κουζλουχτσού Βασίλ
Αγά
30.Κυριλίδης Λάζαρος
ή Λαζάραγας
Ασαρτσούκ
31.Καπετάν Καίσαρας
32.Κοτζά Γκιόλ Αγά
33.Κολιουνού Παύλος
Αγά (Παπαδόπουλος)
34.Κασπίκ Σταύρος
35.Κόρ Μιλτίκ
36.Κοτόγλου Ιωάννης
37.Καρυπίδης
Ευστάθιος και Αναστάσης
38.Λεφτέρ Χοτζά Χατζηπικλίκ
39.Μελίκ Αγάς
Τσέρτεγιν
40.Μαυρίδης Κων/νος ή
Γαράκοτας
Γουζουλτερέν
41.Μέρκογλου
Παρασκευάς
Έρπαα
42.Μουρατίδης
Αναστάσιος
43.Μπαϊρακτάριδης
Μελέτιος
44.Μεγαλομύστακας
(Κοτζαπουγιούκ) Γεώργιος
45.Μουμτζόγλου
Στυλιανός και Πέτρος
46.Ναβροζίδης
θεόδωρος
47.Παπαδόπουλος
Αναστάσιος ή Κοτσά Αναστάς ο Αρχικαπετάνιος Εντίκ Πουνάρ
48.Παπαδόπουλος
Μιχαήλ ή Μιχάλ Αγάς Τσερτεγίν
49.Παναγιωτίδης
Κώστας ή Τσάκαλος
Τέβ Κιρίς
50.Παπαδόπουλος ή
Κασαπίδης Χαράλαμπος
51.Παπαδόπουλος
Κων/νος ή Κώστη Αγάς ή Επεσλί Κώστης
52.Παπούλ Αγάς
53.Παυλόγλου
Ιωάννης
Φεριζντααγ
54.Πετίμηε Φώτης
55.Πιτή Τομήτ Τσέρτι
56.Παπαδόπουλος Τελή
Λάζαρος
57.Σαββίδης Περικλής
58.Σαρχοσούν Ισαάκ
59.Σαββίδης
Σάββας
Έρπαα
60.Τσαουσίδης Παύλος
ή Παυλή Αγάς
Κολέου
61.Τσαλικίδης
Αναστάσιος ή Καπετάν Τσαλίκ Σαρλή
Ταρλά
62.Τσεντόγλου
Γιωρίκας ή Γιώργη Αγάς και Φώτης Ταγλή
63.Τσακιρίδης
Γεώργιος ή Τσαχίρ Αγάς
Κολτσίκ
64.Τσερκέζης Θεόδωρος
65.Τεκτονίδης Αναστάσιος
66.Τσακίρ Ελευθέριος
Γαλλιόν
67.Τοχαλού Ποτός Αγά
και Τοχαλού Πελιτσάν
68.Τσαχίρ Τελή Μιχάλ
69.Τσερτιουνού
Κωνσταντίν
70.Τσενιγάν Απόστολος
71.Τσαουσίδης
Νίκος,Θεοδόσιος,Λεφτέρης,Σταύρη,Αγάς
72.Τσενίκ Αναστάς
73.Τσακίρης Μιχαήλ
74.Τοπίδης Αλέξης
Χατζηλαζάρ
75.Τσαουσίδης Μελίκ
Σεραφείμ
76.Χατζηπαυλίδης
Θεόφιλος ή Φιλός Αγά,Δημήτριος και Φίλιππος
77.Τσερκέζης Γεώργιος
78.Ιντοεσούλογλου
Κώστας
79.Κωνσταντινίδης
Γεώργιος
80.Γασάπης
Χαράλαμπος
Τσερτιλή
81.Τελή Σωκράτ Λαδίκ
ΑΝΤΩΝ ΠΑΣΑ ΚΑΡΑΜΠΕΓ
ΓΕΝΙΚΟΣ ΑΡΧΗΓΟΣ
ΑΝΤΑΡΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΠΟΝΤΟΥ
Ο περίφημος γενικός Αρχηγός όλων των Αντάρτικων τμημάτων του
Δυτικού Πόντου,Αντώνιος Χατζηελευθερίου ή Αντών Καραμπέγ κατά την περίοδο
1915-1918.Στενοί συνεργάτες και τα παλικάρια του ήταν όλοι Παφραίοι του
Πόντου,με Γενικό Γραμματέα του,τον δάσκαλο της περιόδου εκείνης στο χωριό
Χαϊτάλαπα της Πάφρας,τον Ηλία Πάνου,ο οποίος είχε καταγωγή από το Αβδουραχμανλή
του Ακ Ντάγ Ματέν.Ο Αντώνης σκοτώθηκε στην Πάφρα του Πόντου το 1918.
ΠΑΝΟΥ ΗΛΙΑΣ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ
ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΑΝΤΩΝ ΠΑΣΑ
Γεννήθηκε το 1894 στο χωριό Αβδουραχμανλή του Ακ Ντάγ Ματέν
του Πόντου.Απόφοιτος του Ροδοκανάκειου σχολαρχείου Ζινζιδερέ Καισάρειας και του
αμερικανικού κολεγίου ΄΄Ανατόλια΄΄ Μερζιφούντας.Δημοδιδάσκαλος στο χωριό
Χαϊτάλαπα Πάφρας Πόντου-Προφήτη Λαγκαδά – Νέας Μπάφρας Σερρών και διευθυντής
του Γυμνασίου Δράμας.Το ανεκτίμητο ιστορικό αρχείο του κατασχέθηκε από τους
Βούλγαρους το 1941 και καταστράφηκε.Έκτοτε οι Πόντιοι και ιδιαίτερα οι Παφραίοι
έγιναν φτωχότεροι.Πέθανε στη Νέα Μπάφρα Σερρών σε βαθειά γεράματα,αφήνοντας στη
ζωή τη σύζυγο του Ραχήλ και τις τέσσερις κόρες του,Ελένη,Κίτσα,Εύχαρη και
Σοφία.
ΚΟΥΤΣΟΓΛΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ (ΚΑΡΑΤΣΟΤΣΟΥΚ)
Εσχιάς-Εκδικητής (Αρματωλός περιοχής Πάφρας του
Πόντου),γεννήθηκε στο χωριό Κουρλεντάνι της Πάφρας,Από τους πιο φημισμένους
εκδικητές-αρματωλούς του Δυτικού Πόντου.Απο το 1918 γίνεται διώκτης των Τούρκων
οι οποίοι τον επικηρύσσουν για 5.000 χρυσές λίρες.
ΚΟΤΣΕΡΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ (ΧΙΝΤΑΣ)
Εσχιάς-εκδικητής (Αρματωλός περιοχής Πάφρας του
Πόντου),γεννήθηκε στο χωριό Ζεϊνέα της Πάφρας του Πόντου 1810.Διώκτης των
Τούρκων,το1844 και μετά από ολοήμερη μάχη με Τούρκους χωροφύλακες πυρπολείται
μέσα στο σπίτι του.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΗΣ (ΚΟΤΖΑΜΠΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ)
Εσχιάς-εκδικητής (Αρματωλός περιοχής Πάφρας του
Πόντου),γεννήθηκε το 1802 στο χωριό Γίμηνος Πάφρας.Απαγχονίσθηκε από τους
Τούρκους το 1870.
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ (ΤΕΛΗ ΛΑΖΑΡΟΣ)
Εσχιάς-εκδικητής (Αρματωλός περιοχής Πάφρας του
Πόντου),γεννήθηκε στο χωριό Παπασοόν της Πάφρας το 1870.Συνελήφθη από τους
Τούρκους το 1890 και δικάσθηκε ισόβια.Το 1909 αφέθηκε ελεύθερος από τους
Νεότουρκους.Οι Τούρκοι τον έκαψαν ζωντανό μαζί με την γυναίκα του το 1916 σε
αχυρώνα του χωριού του.
ΣΑΒΒΑΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Στρατηγός του Βυζαντινού κράτους (1170-1240) από Πάφρας
Πόντου καταγόμενος,φρούραρχος-διοικητής Αμισού Πάφρας το 1204 μ.χ.
ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ
Σαλτσίδου Βαρβάρα από Κόλοου Έρπαα,έτος γεν.1902,αφήγηση Μάρτιος
1966.Προς τα τέλη του 1917 νομίζω,σε κάποιο κρυψώνα στο βουνό Κοτζά Ντάγ οι
Τούρκοι ανακάλυψαν πολλές ομάδες κρυπτόμενων γυναικοπαίδων,άλλες τις
εβίασαν,άλλες τις πήγαν εξορία όπου και χάθηκαν και άλλες τις πήγαν σαν δούλες
και τις πούλησαν.Μία ομάδα γυναικών είμασταν κρυμμένες μέσα σε ένα ρέμα στο
ποταμό Λύκο,έτσι το λέγανε ή Γεσίλ Ιρμάκ ή Ίρη δεν θυμάμαι,και εκεί κρυφτήκαμε
κάτω από ένα καταρράκτη που είχε πίσω σπηλιά.Είδαμε τους Τούρκους να έρχονται
προς την μεριά μας ακολουθώντας το ποτάμι και σε ύποπτα μέρη,πυροβολώντας για να δουν αν κάποιος
βρίσκεται κρυμμένος σε θάμνους ή μέσα στις καλαμιές.Καταλάβαμε ότι το ίδιο θα
γίνει και με μας αν μας ανακάλυπταν, εκεί όμως που βρισκόμασταν δεν μπορούσαν
να φαντασθούν ότι πίσω από τον καταρράκτη θα υπήρχαν άνθρωποι.Αλλά είχαμε μαζί
μας και μικρά παιδιά και σκεφθήκαμε,καλά όλα αυτά αν όμως κάποιο παιδί κλάψει
και προδώσει την θέση μας τι θα γίνει ; Είμασταν περισσότερες από 100 γυναίκες
και είχαμε 8-10 παιδιά,ηλικίας 2 εως 7 χρονών και αποφασίσαμε να τα πνίξουμε μη
τυχόν και κλάψει κάποιο ή μιλήσει και όταν οι Τούρκοι θα ήταν κοντά μας θα
ανακάλυπταν την κρυψώνα μας και θα μας συλλάμβαναν.Τότε η κάθε μία από εμάς
πήρε το παιδί της άλλης και το έπνιξε,σφίγγοντας το λαιμό του και αφήνοντας το
νερό του καταρράκτη να μπεί μέσα στο στόμα του.Κάποιο κοριτσάκι 6-7 χρονών όταν
είδε το τι γινότανε,μας παρακάλεσε να μην της βγάλουμε από το λαιμό κάτι
χαϊμαλιά που είχε και μας είπε στα τούρκικα ¨πενί ποορκενέ τσιτσιλεριμί
τσικάρτμαγιν¨,δηλαδή όταν με πνίγεται να μη βγάλετε από το λαιμό μου τα
χαϊμαλιά.
